Drukreducerende statische matrassen zorgen ervoor dat de druk die het lichaam ondervindt als gevolg van het liggen wordt verdeeld over een grotere oppervlakte. Dit gebeurt door de principes van inzakking (immersie) en omsluiting (envelopment). Zo vermindert de druk ter hoogte van beenderige structuren, wat de kans op decubitus doet afnemen.

Kies het type drukreducerende matras in functie van patiëntgerelateerde kenmerken. Hou hierbij rekening met de mobiliteit van de patiënt in bed, de grootte en het gewicht van de patiënt, het risico op het ontwikkelen van nieuwe drukletsels en het het aantal en de ernst van bestaande drukletsels. Onthoud dat het noodzakelijk blijft om de patiënt te (re)positioneren in een correcte houding. Drukreducerende matrassen vormen hier enkel een aanvulling op, door de druk op de drukpunten bijkomend te reduceren (3).

Drukreducerende matrassen zijn zinvol als preventieve maatregel bij decubitus maar op zich meestal onvoldoende. Ze worden bij voorkeur gecombineerd met het toepassen van wisselhouding en het plaatsen van de patiënt in een correcte lichaamshouding (3). Bij drukreducerende systemen wordt de drukverdeling steeds aangepast als reactie op een externe uitgeoefende druk. Ze worden bijgevolg ook reactieve systemen genoemd.

Voorbeelden van goede statische reactieve systemen zijn foammatrassen en luchtmatrassen.

Visco-elastische matrassen of traagschuim matrassen

Visco-elastische matrassen (traagschuim) of andere hoog-gespecialiseerde foammatrassen (figuur 23) genieten de voorkeur ten opzichte van de klassieke foammatrassen (3). Het belangrijkste verschil tussen beide is dat het traagschuim materiaal, waaruit de visco-elastische matras is vervaardigd, niet onmiddellijk terugkeert naar zijn oorspronkelijke vorm en temperatuurgevoelig is. Door de lichaamstemperatuur van de patiënt wordt de bovenste laag van de matras soepeler en zachter waardoor de fysiologische lighouding in stand wordt gehouden en het contactoppervlak wordt vergroot (2, 5). Uit onderzoek van Vanderwee e.a. (2008) blijkt dat deze matrassen de druk in lighouding 20-30% kunnen verlagen (9).

Bij de aankoop van een foammatras moeten een aantal elementen in rekening gebracht te worden:

• De drukreducerende matras is pas effectief als ze het drukoppervlak vergroot.
• De drukreducerende matras moet voldoende soepel zijn om schuifkrachten bij repositionering maximaal te vermijden.
• De drukreducerende matras moet een goede prijs-kwaliteitsverhouding hebben, duurzaam en makkelijk te onderhouden zijn.

Figuur 23

Luchtmatrassen

Een tweede type drukreducerende statische matrassen, zijn de luchtmatrassen (figuur 24). Deze leiden tot soortgelijke resultaten als de visco-elastische matrassen betreffende inzakking en omsluiting. De matras moet voldoende dik zijn om het gewicht van de patiënt te kunnen dragen. Daarom moet men dagelijks controleren of de matras nog voldoende is opgeblazen (3). Zowel een lucht- als traagfoam matras kan ook als oplegmatras worden aangekocht.

Voorbeelden van matrassen die niet effectief zijn, veel nadelen hebben en dus vermeden moeten worden zijn holle vezelmatrassen, gelmatrassen en watermatrassen.

Figuur 24

erder bestaan er ook nog dynamische reactieve systemen. Een externe kracht wordt hier gebruikt om de grootte van het contactoppervlak te veranderen, om het microklimaat van de huid te controleren of om de druk te herverdelen.

De alternerende systemen, ‘air-fluidised’ bedden en de ‘low-air-loss’ systemen zijn de belangrijkste dynamische reactieve systemen (3).

Alternerende systemen

Het alternerend systeem (figuur 25) is aan te raden bij patiënten waarbij wisselhouding niet mogelijk of moeilijk toepasbaar is (6). Net zoals bij het toepassen van wisselhouding, zal het het toepassen van alternerende systemen zorgen voor een reductie van de duur van de belasting van het weefsel.

Alternerende systemen bestaan uit 2 onderdelen: het pompsysteem en een opblaasbare matras. De matras bestaat uit verschillende cellen of compartimenten die, afwisselend van elkaar opblazen en leeglopen (5). Hierdoor worden de drukpunten afwisselend belast. De frequentie van de cyclussen is variabel.

Uit onderzoek blijkt dat, de alternerende systemen effectiever zijn in het voorkomen van een drukletsel dan de standaardziekenhuismatrassen, althans wanneer ze op correcte wijze worden gebruikt en het aantal lagen tussen de patiënt en het drukverlagend systeem zo beperkt mogelijk is (3). Wisselhouding blijft noodzakelijk, maar is meer gericht op houdingsverandering. Bij deze systemen is het rechtop zitten niet aan te raden want rechtzitten belemmert de pompfunctie. Er zijn ook gecombineerde systemen op de markt die oppervlaktevergroting door inzakking en omsluiting combineren met alternerende cellen. Deze cellen kunnen 1 op 2 alterneren maar bijvoorbeeld ook 1 op 4.

Air-fluidised bed

Bij air-fluidised bedden is de matras samengesteld uit siliconekorrels die omgeven worden door een kunststofhoes (5) (figuur 26). Doorheen deze korrels blaast een pompsysteem warme lucht, waardoor de korrels zich gaan gedragen als een vloeistof. Het contactoppervlak tussen het lichaam van de patiënt en de matras is maximaal, wat het risico op decubitus reduceert. De air-fluidised matrassen kunnen ook aangewend worden bij overmatige vocht- of wondvochtproductie (5).

Belangrijk aandachtspunt bij deze methode is dat de hoes, die over de matras wordt aangebracht, voldoende elastisch is, zodat het drukreducerend vermogen van de matras niet beperkt wordt. Daarenboven zijn de bedden erg zwaar, moeilijk te manipuleren en weinig gebruiksvriendelijk.

Low-air-loss systemen

De low-air-loss systemen bestaan uit een pomp en een matras (figuur 27). De matras zelf is ingedeeld in verschillende luchtcellen. Deze cellen worden omgeven door een hoes, permeabel voor lucht. Het verlies van lucht wordt gecompenseerd door het continu inblazen van opgewarmde lucht. Hierdoor kan een bijkomende vocht – en temperatuurcontrole verkregen worden. Net zoals bij de air-fluidised bedden maximaliseert het contactoppervlak tussen het lichaam van de patiënt en de matras, waardoor het risico op het ontwikkelen van decubitus minimaliseert (3).

Indien decubitus reeds aanwezig is, opteer dan voor een matras die het meest geschikt is voor de categorie van de aanwezige decubitus Vermijd hierbij het positioneren van de patiënt op het drukletsel (3)

Algemeen raadt men aan het aantal lagen tussen de patiënt en de matras zo gering mogelijk te houden. Een groter aantal lagen beperkt namelijk de drukspreidende werking van de matras. Ook is het aangewezen om het beddenlinnen niet te strak aan te spannen. Eventueel kan bijkomend een dekenboog worden gebruikt. Een elastisch hoeslaken geniet steeds de voorkeur (3) (figuur 28).