Onder normale omstandigheden zorgen de kuitspierpomp en de veneuze kleppen, samen met de pompwerking van het hart en de zuigkracht van de ademhaling, ervoor dat het bloed in de benen terugstroomt naar het hart, tegen de zwaartekracht in (figuur 2). Bij het rechtop staan is het bloed in de aderen onderhevig aan de zwaartekracht. Deze zwaartekracht moet overwonnen worden om het bloed terug naar het hart te pompen.

Figuur 2

Chronisch veneuze insufficiëntie wordt gedefinieerd als de belangrijkste oorzaak van een veneus ulcus. Chronisch veneuze insufficiëntie ontstaat enerzijds door anatomische afwijkingen, namelijk het falen van zowel het oppervlakkig, het perforerende, als het diep veneus systeem (1). Anderzijds ontstaat het ook door functionele stoornissen, namelijk het falen van de kuitspierpomp of van de thoracoabdominale pomp (hartfalen, longlijden…).

Anatomische afwijkingen: 

Wanneer de veneuze kleppen defect zijn en onvoldoende sluiten, zal het bloed terugstromen naar een segment lager of naar de oppervlakkig gelegen vaten. Dit noemt men reflux. Hierdoor ontstaat een verhoogde veneuze druk met een uitzetting van de aderen en capillairen tot gevolg, waardoor spataders of varices kunnen ontstaan. Een diep veneuze trombose of bloedklonter in de beenaders is vaak de oorzaak van het falen van het diepe veneuze systeem. Het posttrombotisch syndroom, een langetermijncomplicatie van deze trombose, ligt vaak aan de basis van chronisch veneuze insufficiëntie (2). Gemiddeld 1 op de 3 patiënten die een veneuze trombose meemaakt, ontwikkelt een posttrombotisch syndroom (2).

Functionele afwijkingen: 

Wanneer de kuitspieren disfunctioneren wordt de flow van het bloed van het oppervlakkige veneuze systeem naar het diepe veneuze systeem en andersom belemmerd. De veneuze compressie door de kuitspier valt weg, wat leidt tot stase van het bloed en een verhoogde veneuze druk.

Chronische ontstekingsreactie: 

De capillaire filtratiefractie neemt door de verhoogde druk toe en er ontstaat een wanverhouding tussen de hoeveelheid vocht opgenomen in het veneuze haarvatensysteem en de hoeveelheid vocht afgescheiden aan de arteriële zijde (2). Dit leidt tot lekkage van vocht in het tussenliggende weefsel (1). Het teveel aan vocht kan enkel via de parallel lopende lymfevaten worden afgevoerd maar deze raken, bij een blijvend teveel aan vocht, snel overbelast (2). Als de capaciteit van het lymfatisch stelsel tekort schiet, zal oedeem ontstaan. Het acuut oedeem, als gevolg van de overbelasting van de lymfevaten, wordt vaak pitting oedeem genoemd (2) (figuur 3).

Chronisch oedeem zal, naast het doen zwellen van het been, de diffusieafstand naar de individuele cellen doen toenemen waardoor de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen in het gedrang komt. Er ontstaat een chronische ontstekingsreactie in de huid en de onderliggende weefsels (= lipodermatosclerose) (figuur 4) waar de veneuze overdruk weefselschade veroorzaakt. De huid kan hierdoor hard en stug aanvoelen. Bij een blijvende vochtophoping kan de gebrekkige toevoer leiden tot het afsterven van de cellen en het ontstaan van een ulcus (1).

Figuur 3

Naast lekkage van vocht zullen, door het toenemen van de capillaire filtratiedruk, hoogmoleculaire stoffen zoals fibrinogeen en rode bloedcellen de vaatwand kunnen passeren en vrij in de extracellulaire ruimte circuleren. Fibrinogeen kan als een manchet (cuff) rond de capillairen voorkomen. Deze fibrinemachetten vangen de groeifactoren op waardoor ze minder actief zijn in de wonde. De vorming van granulatieweefsel wordt gehinderd en de genezing uitgesteld. Ook hemoglobine komt vrij in de extracellulaire ruimte en wordt daarna afgebroken, wat een bruine verkleuring of hyperpigmentatie, ook okerdermatitis (figuur 5) genaamd, van de huid veroorzaakt.

Een klein of eenvoudig trauma zoals het stoten van het been aan de tafel kan aanleiding geven tot het ontstaan van een ulcus dat slecht geneest door de aanwezige veneuze problematiek (1).

Figuur 5

Een klein of eenvoudig trauma zoals het stoten van het been aan de tafel kan aanleiding geven tot het ontstaan van een ulcus dat slecht geneest door de aanwezige veneuze problematiek (1).

Chronisch veneuze insufficiëntie wordt gedefinieerd als de belangrijkste oorzaak van een veneus ulcus. Het falen van de kuitspierpomp en/of het onvoldoende sluiten van de veneuze kleppen zorgen voor een verhoogde druk waardoor klinische manifestaties zoals spataders, oedeem en een ontsteking van het onderhuids vetweefsel zich ontwikkelen.