Bij immobiele patiënten worden eerder elastische windels aanbevolen. Door de elasticiteit van de windels zal bij immobiliteit toch een zekere compressie optreden ter hoogte van de bloedvaten. Bij gebruik van deze windels is er een matige rustdruk. Het voordeel van deze elastische windels is dat ze relatief makkelijk zijn aan te brengen. De windels mogen echter ’s nachts niet worden gedragen (figuur 20).

Figuur 20

Niet - elastische korte rekwindels

Bij niet-elastische korte rekwindels (figuur 21) is er quasi geen druk in rust. Ze worden aanbevolen bij mobiele of ambulante patiënten die regelmatig in beweging zijn. Tijdens een inspanning worden de aders door de spieren leeg gedrukt tegen de weerstand in, gevormd door de niet-elastische windel. Het voordeel van deze windels is dat ze langer ter plaatse kunnen blijven omdat ze ook ’s nachts mogen worden gedragen (4). Een belangrijk nadeel is dat niet-elastische korte rekwindels moeilijker aan te brengen zijn en een dikker verband vormen. Het is namelijk noodzakelijk om 2 niet-elastische windels in tegengestelde richting boven elkaar aan te brengen (2).

Algemeen wordt aanvaard dat een hogere druk effectiever is voor de genezing van een veneus ulcus. Een antitrombosekous bevat geen drukgradiënt en kan dus niet worden beschouwd als een adequate manier voor het toepassen van compressietherapie bij de preventie en behandeling van een veneus ulcus (2).

Het al dan niet slagen van de therapie is afhankelijk van de manier waarop het compressieverband wordt aangelegd en het al dan niet ambulant zijn van de patiënt. Er wordt aangeraden om een zo hoog mogelijke compressie aan te brengen, die nog te verdragen is voor de patiënt (4).

Praktisch

Start bij het aanleggen van de compressiewindels steeds aan de teenbasis. Het enkelgewricht staat in een hoek van 90° ten opzichte van het been. Het moet zijn grootste druk ontwikkelen ter hoogte van de enkels, waarna de druk proximaalwaarts tot aan de knie gelijkmatig hoort af te nemen.

Aanvankelijk dient de verbandwissel dagelijks tot 2 maal per week te gebeuren bij korte rekwindels. Wanneer het oedeem voldoende is afgenomen, is slechts 1 verbandwissel per week aangewezen (1). Dit is in de praktijk echter niet steeds haalbaar. Bij elastische lange rekwindels is een dagelijkse wissel altijd vereist omdat de windels voor het slapengaan dienen te worden verwijderd.

Breng indien mogelijk het compressieverband steeds ’s ochtens aan vóór het opstaan. Bij korte rekwindels is opnieuw aanbrengen noodzakelijk wanneer deze loskomen of afzakken, zeker in de acute fase waarbij het been nog sterk dient te ontzwellen.

Als de patiënt klaagt van pijn moet het verband steeds worden losgemaakt en eventueel opnieuw worden aangelegd. Ontstaat er na het aanleggen veel pijn, dan kan dit op een arteriële problematiek wijzen (1).

Werkwijze

Installeer de patiënt in een comfortabele zittende of liggende houding.

Een dun, elastisch, katoenen buisverband (figuur 22) kan worden aangebracht om de huid bijkomend te beschermen. De tenen blijven vrij om na het aanbrengen van het compressieverband de kleur te kunnen inspecteren. Vul holtes op met polstermateriaal of watten  (figuur 23) om het beenvolume te egaliseren. Het opvullen van de holtes is vooral noodzakelijk bij tengere patiënten waarbij botuiteinden uitsteken of bij patiënten met lipodermatosclerose of flessenhalsbeen (1).

Figuur 22

Figuur 23

Volgende drie vuistregeles gelden bij het zwachtelen (1):

• Er wordt dubbel en in tegengestelde richting gezwachteld bij korte rekwindels
• Zorg voor een goede ondersteuning, zonder af te snoeren
• Bouw de druk af naar de knie toe (= drukgradiënt)

Eerste zwachtel (figuur 24)

De eerste zwachtel van binnen naar buiten of van buiten naar binnen aanzetten. Na de eerste slag rond de voorvoet wordt de hiel mee ingepakt. Ter hoogte van de hiel ligt 2/3 van het verband richting het onderbeen en 1/3 gekeerd naar de voet. Bij een tweede passage aan de hiel wordt net omgekeerd gewerkt. Daarna een toer om de enkel en de zwachtel tegen de huid van het been afrollen. Volg hierbij de anatomische vorm van het been. Dit betekent dat geen vooraf bepaald patroon kan gevolgd worden en dat elk been anders wordt ingezwachteld. Na iedere slag de zwachtel uitrekken in de looprichting van de rol. De zwachtel moet lopen tot net onder de knie. Daar volgt een circulaire horizontale toer (niet strak). De zwachtel gaat vervolgens naar beneden en loopt vanzelf weer naar boven. Hier vastzetten met bijvoorbeeld een linnen kleefpleister (1).

Tweede zwachtel

De tweede zwachtel in omgekeerde richting aanzetten. Volg voor de rest volledig dezelfde werkwijze als de eerste zwachtel. Breng nadien aan de mediale en aan de laterale zijde van het verband een lange kleefpleister aan om vroegtijdig verschuiven tegen te gaan.

Figuur 24

Enkele tips en aandachtspunten:

• De aanbevolen breedte van de gebruikte zwachtels is 6, 8 of 10 cm, afhankelijk van de grootte van de voet en de omvang van het been
• Pak de zwachtel zo vast dat in de rol gekeken kan worden
• Zorg ervoor dat er geen openingen zijn in het verband. In de meeste gevallen zijn dan ook twee zwachtels nodig die in tegenovergestelde richting worden aangelegd
• Inspecteer alle drukpunten bij iedere verbandwissel
• Wanneer compressietherapie wordt toegepast door middel van korte-rek-materiaal, wordt aanbevolen de patiënt te stimuleren om te stappen, pas dan kan het doel van de therapie bereikt worden
• Tijdens rustperioden wordt het been best in hoogstand gebracht.
• Bij veneuze ulcera wordt het verband bij voorkeur zo lang mogelijk ter plaatse gelaten, als de wondzorg dit toelaat

Opmerking: Door het regelmatig wisselen en wassen van het verband zal de kwaliteit van het compressieverband geleidelijk aan afnemen. Daarom wordt aanbevolen de windels regelmatig te vernieuwen. De compressiewindels zijn echter duur. Sommige patiënten wachten daarom langer dan aanbevolen om de windels te vernieuwen waardoor de compressie minder accuraat wordt aangewend. Dit heeft uiteindelijk nadelige gevolgen voor de genezing van het ulcus.

Compressietherapie moet levenslang worden toegepast, ook na genezen van het ulcus of tot arteriële insufficiëntie dit onmogelijk maakt (7). Dit laatste wordt vaak gezien tijdens het verouderingsproces. Een veneus probleem verschuift naar een gemengde problematiek.